O‘zbekistonda avtomobilga egalik qilish transport vositasiga zarar yetkazish yoki uni yo‘qotish xavf-xatarlari bilan bog‘liq. Yo‘l-transport hodisalari, olib qochish, tabiiy ofatlar yoki uchinchi shaxslarning harakatlari mashinani ta’mirlash yoki yangi mashina sotib olish uchun katta xarajatlarga olib kelishi mumkin. Bunday vaziyatlarda KASKO polisi moliyaviy yuklamani sug‘urta kompaniyasiga o‘tkazish imkonini beradi. Faqat jabrlanganlarning manfaatlarini himoya qiladigan majburiy TVEFJMSdan farqli o‘laroq, KASKO aybdor kim ekanligidan qat’i nazar, sug‘ta qildiruvchining aynan o‘z avtomobiliga yetkazilgan zararni qoplaydi. Hatto haydovchi to‘qnashuvda aybdor deb topilgan taqdirda ham, sug‘urta uning shaxsiy avtomobilini tiklash xarajatlarini qoplaydi.
Ixtiyoriy sug‘urta yangi, kreditga olingan yoki qimmat avtomobil egalari uchun ayniqsa dolzarb bo‘lib, bu yerda bitta detalni tiklash narxi ko‘pincha yillik polis narxidan oshib ketadi. Polis oldindan aytib bo‘lmaydigan yirik xarajatlarni yillik qat’iy to‘lovga aylantiradi va kutilmagan moliyaviy muvaffaqiyatsizliklarsiz byudjetni rejalashtirish imkonini beradi.
KASKOni tanlashda nimalarga e’tibor berish kerak
Polisni tanlash to‘lovlar haqiqiy ehtiyojlarga mos kelishi uchun shart-sharoitlarni sinchkovlik bilan o‘rganishni taqozo etadi. O‘zbekiston bozorida xavf-xatarlar to‘plami, limitlari va narxlari turlicha bo‘lgan dasturlar taqdim etilgan. Shartnoma tuzishdan oldin unga kiritilgan va istisno qilingan holatlarning to‘liq ro‘yxati, zararlarni hal qilish tartibi va franshiza – mulkdorning o‘zi to‘laydigan summa bilan tanishib chiqish muhimdir.
Polis rasmiylashtirishda shartnoma shartlarini o‘rganish muhim. KASKO narxi individual hisoblanadi va avtomobilning rusumi va ishlab chiqarilgan yiliga, haydovchining stajiga, sug‘urta hodisalari tarixiga va tanlangan xavf-xatarlar ro‘yxatiga bog‘liq. Tovon to‘lanishidagi istisnolarga, masalan avtomobilni mast holda boshqarish yoki qasddan zarar yetkazish kabi to‘lovni rad etish uchun asos bo‘lishi mumkin bo‘lgan istisnolarga e’tibor qaratish lozim.
KASKO polisining asosiy jihatlari:
- Zarari qoplanadigan xavf-xatarlar ro‘yxati. Standart paket yo‘l-transport hodisalari (aybidan qat’i nazar), olib qochish, o‘g‘irlik, yong‘in, tabiiy ofatlar, buyumlarning urilishini, uchinchi shaxslarning g‘ayriqonuniy harakatlarini o‘z ichiga oladi;
-
- Sug‘urta summasi. Odatda, avtomobilning shartnoma tuzilgan paytdagi bozor qiymatiga teng; to‘lov detallarning eskirishini hisobga olgan yoki olmagan holda amalga oshirilishi mumkin;
-
- Qo‘shimcha xizmatlar. Evakuatsiya, yo‘lda texnik yordam, ta’mirlash davrida taksi xarajatlarini qoplash, kecha-yu kunduz qo‘llab-quvvatlash;
-
- Qoplamadan istisnolar. Mast holda boshqarish, yo‘l harakati qoidalarini qo‘pol ravishda buzish, avtomobildan musobaqalarda yoki taksi sifatida foydalanish (agar bu haqda xabar berilmagan bo‘lsa), sug‘urta qildiruvchining qasddan qilgan harakatlari.
Litsenziyaga va ijobiy to‘lov statistikasiga ega bo‘lgan ishonchli sug‘urta kompaniyalari sug‘urta da’volarini tezkor tartibga solish va shaffof tartib-qoidalarni ta’minlaydi. Onlayn kalkulyatorlar va mobil ilovalar takliflarni taqqoslash va polisni boshqarishni osonlashtiradi.
KASKO polisi majburiy emas, ammo aksariyat hollarda zararlarni mustaqil qoplashdan ko‘ra foydaliroq bo‘ladi. Bitta sug‘urta hodisasi – jiddiy yo‘l-transport hodisasi, avtomobilning o‘g‘irlanishi yoki butunlay nobud bo‘lishi ilgari to‘langan barcha badallar o‘rnini bir necha bor qoplashga qodir. Polis xonavayron qiluvchi xarajatlarni nazorat qilinadigan yillik to‘lovga aylantiradi va qiyin vaziyatlarda ham moliyaviy barqarorlikni saqlab qoladi.
Ishlab chiqarilgan vaqti 7-10 yildan oshgan arzon avtomobillar va avariyasiz katta stajga ega haydovchilar uchun KASKO unchalik dolzarb bo‘lmasligi mumkin. Biroq, yangi va kreditga olingan mashinalari uchun, shuningdek, yirik shaharlarda jadal foydalanish sharoitida ixtiyoriy sug‘urta yo‘ldagi deyarli har qanday moliyaviy oqibatlardan himoya qilishning oqilona vositasi bo‘lib qolmoqda.
