Mol-mulk sug‘urtasi uy, kvartira va shaxsiy buyumlarni jiddiy moliyaviy yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlardan himoya qilish imkonini beradi. Ko‘chmas mulk narxining oshishi va maishiy hodisalar sonining oshishi sharoitlarida uy-joy egalari polisni ko‘pincha mablag‘larni saqlab qolish usuli sifatida ko‘radi. O‘zbekistonda bunday dasturlar ixtiyoriy sug‘urta formatida mavjud: mijoz zarar qoplanadigan vaziyatlar ro‘yxati, tovon summasi va sug‘urtalovchi bilan o‘zaro munosabatlar tartibini qayd etuvchi hujjat oladi. Polis yong‘in, suv toshirilishi, buzib kirilishi yoki tabiiat hodisalardan keyingi zararni qoplashga yordam beradi, bu esa uni shahar va shahar tashqarisidagi ko‘chmas mulk egalari uchun dolzarb qiladi. Mol-mulk sug‘urtasining foydali ekanligiini tushunish uchun qaysi holatlarda zarar haqiqatan ham qoplanishini va tovon olish uchun nimalar talab qilinishini aniqlab olish muhimdir.

 

Mol-mulk sug‘urtasi qanday zararlarni qoplaydi?

 

O‘zbekistonda uy-joy sug‘urtasi eng ehtimoliy va muhim xavf-xatarlardan himoyalanish tamoyiliga asoslanadi. Dasturlar doirasida tegishli hujjatlar bilan tasdiqlangan bir qator hodisalar oqibatida yuzaga kelgan zararlar qoplanadi. Shartlar shartnoma yoki ommaviy oferta asosida shakllantiriladi, unda xavf-xatarlar tavsifi, tomonlarning majburiyatlari va sug‘urta hodisasini rasmiylashtirish qoidalari batafsil bayon etiladi. Aksariyat mijozlar uchun nafaqat sug‘urta summasi miqdori, balki to‘lov tartibi qanchalik shaffof va tushunarli ekanligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Aynan shuning uchun sug‘urtalovchilar hujjatlarga, mulk egasining harakatlariga va murojaat muddatiga aniq talablar qo‘yadi. Bu sug‘urta da’vosini hal qilish jarayonini osonlashtiradi va nizolar ehtimolini kamaytiradi.

 

Mahsulot tavsifida polis quyidagi bir nechta asosiy himoya toifalarini o‘z ichiga olishi ko‘rsatilgan:

 

• Yong‘in va portlash. Yong‘in yoki maishiy gaz portlashi natijasida mol-mulkning shikastlanishi yoki nobud bo‘lishi kompensatsiya qilinadi. Ushbu xavf-xatarlar asosiylardan biri hisoblanadi, chunki oqibatlar ko‘pincha tiklash uchun katta xarajatlarga olib keladi;
•  
• Suvdan zararlanish. Gap suv ta’minoti, isitish tizimlari, qo‘shni xonalardan suv oqishi yoki yong‘in o‘chirish tizimlarining ishlashi oqibatida suv bosishi yoki toshirilishi haqida ketmoqda. Bunday holatlar murojaatlarning eng ko‘p sabablaridan biridir;
•  
• Uchinchi shaxslarning qonunga xilof harakatlari. Sug‘urta buzib kirgan holda o‘g‘irlik, talonchilik, bosqinchilik, bezorilik va mol-mulkning yo‘qolishiga olib kelgan boshqa xatti-harakatlardan ko‘rilgan zararni qoplaydi;
•  
• Tabiiy ofatlar. To‘lovlar zilzila, yashin urishi, suv toshqini, do‘l, quyun va boshqa tabiat hodisalari natijasida vayronagarchiliklar yuzaga kelganda amalga oshiriladi.

 

Shartnoma kompaniya ofisida tuziladi. Sug‘urta summasi mol-mulkning sug‘urtalash paytidagi bozor qiymati bo‘yicha belgilanadi, sug‘urta mukofot yakka tartibda hisoblanadi va bir yo‘la to‘lanishi mumkin. Polis shartnomada ko‘rsatilgan sanadan boshlab (odatda to‘lov amalga oshirilgan kunning ertasiga) amal qila boshlaydi.

 

Voqea sodir bo‘lgan taqdirda, 24 soat ichida vakolatli organlarga (FVV, IIV, avariya xizmatlariga) xabar berish va 5 ish kuni ichida sug‘urtalovchini xabardor qilish (ishonch telefoni, veb-sayt orqali yoki shaxsan) zarur. Ekspert tomonidan ko‘zdan kechirilgunga qadar shikastlangan mol-mulk hodisa sodir bo‘lganidan keyin qanday bo‘lsa, shundayligicha (agar bu xavfsiz bo‘lsa) saqlanishi lozim. Ariza, polis, mulk hujjatlari, davlat organlaridan ma’lumotnomalar va shikastlanishlarning fotosuratlari/videotasvirlarini taqdim etish kerak.

 

Sug‘urta kompaniyasi 15 ish kuni ichida zararni ko‘rikdan o‘tkazadi va baholaydi. To‘lov sug‘urta hodisasi to‘g‘risidagi dalolatnoma imzolangandan keyin 10 bank kuni ichida haqiqiy zarar miqdorida, biroq sug‘urta summasidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda amalga oshiriladi. Tovon eskirishni hisobga olgan holda ham, eskirishsiz ham (agar tegishli tarif tanlangan bo‘lsa) to‘lanishi mumkin.  Mol-mulk to‘liq nobud bo‘lgan taqdirda sug‘urta summasi undan foydalanish uchun yaroqli bo‘lgan saqlanib qolgan qoldiqlar qiymati chegirib tashlangan holda to‘lanadi.